Íslam ellefti hluti: Eftir daga spámannsins

     Þróunin eftir daga Múhameðs.

         Ríki múslíma var frá upphafi hugsað sem eitt. Eftir andlát Múhameðs breiddist veldi múslíma mjög hratt út. Aðferðin var ætíð sú sama er ný ríki voru innlimuð. Heimamenn fengu að annast innheimtu skatta og fjármál en arabar stjórnsýsluna. Gamla Aust-Rómverska ríkið var að missa tökin , þó því tækist að halda lífi allt fram að lokum miðalda og verja þannig Evrópu árásum úr suðri. Það var ekki fyrr en eftir fall Bysantíum eða Miklagarðs eins og forfeður okkar kölluðu borgina við Bosporussund,  að Evrópu í alvöru var ógnað af herjum múslíma.Smátt og smátt eftir því sem aldir liðu leystist  íslamska ríkið, umman, upp í smærri einingar. Þau landflæmi sem múslímar lögu undir sig voru einfaldlega of stór til þess að nokkurt eitt ríkisvald gæti stjórnað þeim öllum í einu ,fyrir daga nútíma samgangna. Upphaflega átti kalífinn að vera eftirmaður Múhameðs í sameinaðri veröld íslam. .i.Kalif ;er titill sem þýðir í raun “umboðsmaður” og var Kalifinn þannig umboðsmaður Múhameðs í heiminum.  Af því að enginn munur var á hinu andlega og hinu veraldlega valdi ,var kalifinn  bæði stjórnarleiðtogi og .i.Iman;, eða trúarleiðtogi. Það gerðist þó fljótt að sérstök stétt trúarleiðtoga, Imana, tóku yfir stjórnun trúmálanna, en  .i.vesírarar; fóru með hið veraldlega vald í nafni kalífans.

          Á 11. og 12. öld var kalífinn því orðinn lítið annað en valdalaust tákn fyrir heimsveldi sem í raun var margklofið í andstæðar fylkingar er börðust um völdin.  Stjórnarumdæmi kalifans kallaðist kalifat. Árin 632-661 réð kalífatið í Medínu yfir hinum íslamska heimi, en frá 661-750 fór kalifatið í Damaskus á Sýrlandi með öll völd. En stöðugt börðust æðstu menn hins víðfeðma samfélags um völdin. Árið 750 náðu .i.Abbasitar; i Bagdað völdum og fluttu miðstöð ríkisins austur þangað. Þeir báru síðan titil kalifans allt til 1258 .  En þeir voru þó orðnir næsta valdalitlir undir það síðasta og höfðu Seljúkar af tyrkneskum ættum í raun öll völd Abbasítana í hendi sér. Sérstakt kalifat hafði líka verið stofnað á Spáni og í Egyptalandi þannig að enginn eining ríkti um hver ætti að vera umboðsmaður Múhameðs.

         Á þessum öldum reis ný menning við Miðjarðarhaf, menning er síðar átti eftir að teygja sig allt til Filipseyja í austri. Íslam bar sigurorð af hinni kristnu/grísku/rómversku menningu sem ríkt hafði við Miðjarðarhafið um aldir. Arabískan tók við af latínu og grísku sem verslunar og menningarmál og viðskiptin færðust í austur -vestur stefnuna, í stað norður -suðurs. Evrópa einangraðist og braust ekki út úr einangruninni fyrr en með landafundunum miklu á 16. öld. Sumir sagnfræðingar vilja halda því fram að Evrópa hafi orðið til í baráttunni við Íslam, enda eru ekki nema um 1000 km. sem aðgreina framsókn múslíma við .i.Potier; í Frakklandi þar sem þeir voru stöðvaðir árið 732 og það lengsta sem Tyrkir komust við Vínarborg á 17.öld.

         Á þessu nýja menningarsvæði blómstraði hámenning sem hvergi átti sinn líka á miðöldum og þó víðar væri leitað í sögunni. Miðstöðvar hinnar nýju menningar íslam var að finna í Bagdað í Persíu, í Kairó í Egyptalandi og í .i.Cordova; á Spáni.  Í Cordovu , sem margir íslendingar þekkja, stofnuðu Umajadar nýtt Kalífat á dögum Abd al-Rahman á 10. öldinni og þar reis hin nýja menning hvað hæst. Engar aðrar borgir í Vestur-Evrópu komust með tærnar þar sem Cordova hafði hælana. Á meðan hin kristna Evrópa lá í dvala miðaldamyrkursins, blómstraði hámenning á Cordovu þar sem nýjar hugmyndir spruttu fram, bækur voru skrifaðar, byggingar reistar og listaverk sköpuð sem eiga sér fáar hliðstæður í heiminum. Aðeins Konstantínópel og Bagdad státuðu af svipaðri menningarsköpun. Í Cordovu voru 37 bókasöfn fyrir utan háskólabókasafnið þar sem geymdar voru 400.000 bækur. Þar voru líka ótölulegur fjöldi bókaverslana, 800 skólar á vegum ríkisins, 600 moskur, 150 spítalar, 900 opinber böð, 130.000 hús og hálf milljón íbúa. Á sama tíma og íbúar parísar og Lundúna gengu um myrkar, illa þefjandi forargötur, voru götur Cordóvu hellulagðar og upplýstar. Landbúnaður og tæknikunnáttu tóku líka miklum framförum og 1000 skipa floti hélt uppi tengslum þvert yfir Miðjarðarhafið. Bæði drengir og stúlkur fengu skólagöngu þar sem kennt var í íslömskum fræðum, stjörnufræði, stærðfræði, heimspeki og læknisfræði. Lykillinn að velgengni Cordovu var frjálslyndi í trúarskoðunum. Kristnir og gyðingar fengu óáreittir að stunda trú sína og kristin og gyðingleg fræði. Einn frægasti heimspekingur gyðinga .i.Ibn Maymun;, eða Maimonodes, bjó einmitt í Cordovu en hann lést árið 1204.

         Þessi glæsta hámenning Cordovu hrundi til grunna þegar “reconquista”  eða endurvinningar þeirra Ísabellu og Ferdinands spánarkonungs og drottningar hófust á 16. öldinni. Eftir að þau lögðu undir sig ríki múslíma á Spáni, voru gyðingar og arabar gerðir brottrækir þaðan og átrúnaður þeirra bannaður. Spænski rannsókanrrétturinn sá svo um að útrýma því sem eftir stóð og þeim hinum kristnu sem höfðu vikið af réttri leið. En þó að flestar byggingar Cordovu hafi verið jafnaðar við jörðu og bókasöfn hennar brennd, þá lifir hin forna menning Kalifatsins á Spáni enn góðu lífi í tungumáli okkar og Evrópumanna og sýnir það e.t.v. best hin miklu áhrif þessarar borgar . Frá Cordovu eru komin orð eins og albatros, banani, blússa, lútur, monsun, múskat, kamel,kaffi, gírafi, gítar, natron, hrís, sóffi, síróp, fíll, almanak, kanill og mörg , mörg fleiri.