Íslam - fimmti hluti

Ein af forsendunum þess að skilja  íslam er að átta sig á arabíska hugtakinu “ummah”. “.i.Ummah;” er heitið á samfélagi allra múslíma í veröldinni. Samkvæmt kenningu múslíma er hin íslamska ummah, eða hið íslamska samfélag,  ein eining, bundin af trú á orð Kóransins. Þetta var byltingarkennd hugmynd í ættbálkasamfélagi Arabíuskagans á tímum Múhameðs, því hún fól það í sér að ættirnar yrðu að slíðra sverðin og standa saman. Hugmyndirnar um ummuhna eru líka drifkrafturinn á bak við hinn svokallaða pan-arabisma, eða tilraunir múslíma á 20. öld til að sameinast í eitt ríki.

Á Vesturlöndum setja menn gjarnan samasemmerki á milli íslam og arabaheimsins. En í dag telja arabar aðeins einn fimmta af öllum múslímum í heiminum. Samt er mikilvægi araba óumdeilt meðal múslíma og kemur þar margt til. Íslam varð til á Arabíuskaganum og er rótfest í arabískri menningu og tungu. .i.Arabískan;  er hið helga tungumál Kóransins og síðast en ekki síst geyma arabísk lönd helga staði sem allir múslímar þurfa að sækja heim í pílagrímsferðum. Er þar auðvitað átt við borgirnar Mekku og Medínu sem báðar eru í Saudi-Arabíu.

         Í dag búa rúmlega 300.000.000 múslímskra araba á svæði sem nær  frá Máritaníu til Írak. Þeir eru ekki allir arabískir að kynþætti en tungumál þeirra er arabíska og hún sameinar þá. Meirihluti araba eru múslímar þó að víða í hinum arabíska heimi sé að finna kristna minnihluta, t.d. koptísku kirkjuna í Egyptalandi, Armena í Tyrklandi, og Sýrlensku kirkjuna. Ofsóknir gegn kristnum að undanförnu hefur þó orðið til að fækkað hefur í þeirra hópi og enginn veit í raun hversu margir eru eftir í gömlu kirkjunum á þessu svæði.  Flestir arabar teljast til sunnímúslíma.       

         Næst elsta og áhrifamesta íslamska menningarsvæðið er hið persneska. Til þess teljast Íranir en einnig þjóðir þeim náskyldar er tala svipað tungumál. Þar má nefna Kúrda, Afgani, Tajikista, Uzbekista og Pakistana. Hinn persneska menningarheild telur rúmlega 200.000.000 múslíma. Þó að Persaveldi hafi upphaflega verið innlimað í heim múslíma með hervaldi þá fór  svo að framlag Persa  í listum og fræðum átti eftir að verða ómetanlegt fyrir íslamska menningu. Á hinu persneska menningarsvæði eru shía múslímar í meirihluta. Nánar verður sagt frá sunní og shía í næstu pistlum. 

         Náskyldir persnesku þjóðunum og af indóevrópska stofninum eru múslímar á hinu indverska meginlandi. Þeir eru langstærsti menningarhópur múslíma í heiminum eða um 450.000.000 og búa í Pakistan, Bangladesh og á sjálfu Indlandi

         Tyrknesku þjóðirnar eru þriðjar í röðinni hvað stærð en áhrif þeirra eru mikil í heimi múslíma. Eru tyrknesku þjóðirnar dreifðar allt frá Balkanskaga í vestri til Síberíu í austri. Tyrkir hafa haft mikilvægu hlutverki að gegna í sögu íslams á undanförnum öldum.  .i.Tyrkjaveldi; var  síðasta stórveldi múslíma og Tyrkjum tókst næstum því að brjóta sér leið inn að hjarta Evrópu á sínum tíma. Þeir komu á fót ottómanska heimsveldinu sem stóð í einar sjö aldir eða allt fram yfir fyrri heimsstyrjöldina, þó það hafi verið á brauðfótum síðustu einu og hálfa öldina. Tyrki er ekki aðeins að finna á hinu gamla áhrifasvæði Ottómananna eða í Tyrklandi eins og við þekkjum það í dag. Margar af ný-sjálfstæðum þjóðum Kákasus og Mið-Asíu landanna eru tyrkneskar að uppruna. Einnig búa margir Tyrkir í Rússlandi. U.þ.b. 200.000.000 manna teljast til hinnar tyrknesku menningarheildar.

         Íslamskur átrúnaður barst snemma til Afríku handan Sahara eyðimerkurinnar og afríkanskir múslímar hafa  lagt sitt lóð á vogarskálar þeirrar þróunar sem að baki íslam býr. Samkvæmt sögunni var sá þjónn Múhameðs sem kallaði spámanninn til bæna, blökkumaður, þannig að blökkumenn hafa frá upphafi tengst sögu múslíma. Í dag játa um 200.000.000.  íbúa Afríku íslam.

         Íslam barst frekar seint til Malasiu en í dag er .i.Indónesía; lang fjölmennasta einstaka íslamska landið í heiminum. Í Indónesíu búa um 250.000.000 múslíma. Indónesísk-íslömsk menning spannar Indónesíu, Malasíu, Brunei, Suður-Filipseyjar og nokkur landsvæði á Taílandi og í Kampútseu. Hörð átök hafa löngum verið milli kristinna manna og múslíma bæði í Indónesía og Afríku.

         Minna þekkt er saga múslíma í Kína , en samfélag þeirra þar  telur einhverstaðar á milli 30-100 milljónir manna. Þetta er gamalt samfélag sem varð til á 7. öld og í Kína hefur þróast kínversk-íslömsk menningararfleifð  með sín eigin sérkenni. Múslímar hafa átt í útistöðum við kommúnistaflokkinn  að undanförnu og sér því miður ekki fyrir endann á þeirri þróun.

         Ekki má  gleyma þeim múslímum sem búa í Evrópu og Ameríku. Þeir eru að vísu fámennir en hafa mikil áhrif á umræðuna hér á Vesturlöndum. Flestir eru innflytjendur sem hafa komið til landa Evrópu og Ameríku eftir síðari heimsstyrjöldina í leit að betri lífsgæðum og á flótta frá fátækt og vesöld. Þar hafa þeir stofnað samfélög, byggt moskur og lifa lífi sínu sem múslímar. Því miður eru horfur á að vaxandi spenna og átök einkenni samskipti þeirra við heimamenn eins og fréttir hafa sýnt, með vaxandi þjóðerniskennd og ítökum þjóðernissinna.

        Allar þær tölur sem hér eru nefndar þarf auðvitað að taka með fyrirvara, enda þróunin ör og átök víða á þeim svæðum sem um ræðir - mannfjöldatölur breytast því skjótt.